viernes, 26 de febrero de 2010

Os tiradores das portadas da Ulloa: adornos con liñas semicirculares
























































O feito de que unha boa parte das ferraxes das portadas leven inscrita a data na que foron feitas, fixo que caera na conta de que había deseños que so aparecían en datas concretas, no caso das fotografías as datas que aparecen (xunto o nome do dono da casa) son 1932 e 1937. Son as ferraxes con data mais antigas que atopei, ó que non quere dicir que non as hai mais vellas, senón que non lles puxeron a data.
As da fotografía case se podería afirmar que saíron do mesmo ferreiro, pois a forma, os adornos e os marcadores tipográficos empregados, son os mesmos.


Detalles das pezas.
Quintela, Rececendes, San Fiz de Amarante.
Antas de Ulla

miércoles, 24 de febrero de 2010

Os tiradores das portadas da Ulloa: adornos feitos con círculos concentricos






































































































Un dos tipos de ferraxes con mais exemplares é o que emprega os círculos concéntricos na súa ornamentación. Os exemplares datados son da primeira metade da década dos cincuenta, aínda que supoño que hai algún mais antigo, como por exemplo o que aparece na última fotografía, con círculos mais grandes que, ademais, están acompañados de debuxos feitos con raias semicirculares, este tipo de raias son mais empregados nos tiradores datados na década dos anos trinta.


Detalles das pezas.
Castro de Amarante, Regadio, Quintela e Caira.
Antas de Ulla

lunes, 22 de febrero de 2010

Os tiradores das portadas da Ulloa: tipo "pico no medio do arco"
































































Cando fai sete anos tentei facer o inventario fotográfico das ferraxes das portas da Ulloa, decatei de que boa parte delas seguían unas tipoloxías moi determinadas. Fun así facendo unha pequena clasificación segundo as características visuais que se repetían nas distintas pezas.
Todas as pezas que tedes nas fotografías pertencen as portadas das casas de diferentes aldeas de Antas de Ulla pero poden atoparse tamén nas de Monterroso ou Palas de Rei.
Como podedes ver, na feitura destes cinco tiradores repítese ese pico no medio do arco interior da peza, de aí o nome que lle din a este tipo para clasificalos.


Detalles das pezas.
Verín, Santiso, Quintela, Gondoriz e A Chapeleira.
Antas de Ulla.

jueves, 18 de febrero de 2010

Os tiradores das portas da Ulloa












































































Fai sete anos, no 2003, decateime da rapidez coa que estaban a desaparecer os tiradores vellos das portas. Había tempo que ós meus oídos chegara o conto de que polas aldeas andaban os "anticuarios" buscando cousas que mercar e entre elas estaban os tiradores das portas e portadas. Decidín entón facer o inventario fotográfico de tiradores da Ulloa, pero nin sequera conseguín completar o inventario de Antas de Ulla (que é concello mais pequeno), unha mágoa porque houbese sido un traballo interesante.

Os tiradores empregados nas portas son pezas moito mais sinxelas que os empregados nas portadas, de feito a forza que teñen que soportar é moito menor. A pesares diso, para min, a súa beleza é indiscutible.


Tiradores de Aboi, Casa de Naia, Olveda e Santiso
Antas de Ulla

martes, 16 de febrero de 2010

San Martiño de Curbian






























































































A igrexa de San Martiño de Curbián data do século XIII, pero a súa porte románica está foi moi alterada polas reformas posteriores. Así perdeu a súa ábsida pero aínda conserva integra a nave e o arco triunfal.
Do exterior destaca a súa porta principal (foto 1) aínda cos seus capiteis son mais ben toscos (fotos 2 e 3).
Do interior destacar os pequenos restos de pintura mural (foto 4) que se conservan en non moi bo estado (para variar), nelas pódese ver a representación da Virxe chorando o corpo de Cristo "A Piedade" (foto 5) e na outra "Cristo saíndo do sepulcro ante ¿San Martiño Dumiense?" (San Martiño era Bispo pero non sei...). Estas pinturas son nomeadas no estudio de Alicia P. Suárez-Ferrín "La iconografía medieval en los murales gallegos de los siglos XIV, XV y XVI", aínda así, a día de hoxe seguen sen tomarse medidas para a súa conservación.


Detalle do exterior e interior da igrexa
Curbián
Palas de Rei

lunes, 8 de febrero de 2010

As pinturas case desaparecidas de San Salvador de Sambreixo















































































A igrexa de San Salvador de Sambreixo é de orixe románica e está datada a súa construción entre finais do século XII e primeiros do XIII. En 1918 sufriu varias reformas que variaron a planta da igrexa ó serlle engadida unha capela no muro norte do presbiterio.
Sobre a parede do muro sur la igrexa, hai unha serie de pinturas moi deterioradas e que, segundo din os veciños, ocupaban o dobre de espacio do que na actualidade se conserva. Esas pinturas foron estudadas no 1979 na tesis doctoral de José Manuel García Iglesias"La pintura del Renacimiento en Galicia", pero a tesis permanece inédita. Jaime Delgado, recollendo o que escribe delas a Gran Enciclopedia Gallega di "En los parametros de la nave de la iglesia parroquial, románica, se conservan fragmentos de pinturas murales, posiblemente del s. XVI, con representaciones de los misterios de Cristo, como la Adoración de los Magos, el Nacimiento de Cristo y otros".

Na actualidade, e para miña decepción, as pinturas sofren un deterioro arrepiante por causa das humidades e do abandono que sufriron por parte de quen tivese a responsabilidade de encargarse da súa conservación (a igrexa e as administracións).

Quero, con esta entrada, denunciar publicamente o grave deterioro que sofre a pintura mural medieval que conservamos na Ulloa. Pinturas de cincocentos, catrocentos e trescentos anos que están a perderse de maneira irrecuperable, sen que autoridades e igrexa poña remedio, porque sempre, a falta de cartos, está por enriba de todo. Vilar de Donas é un exemplo, pero aquí, neste mesmo espazo tedes outros moitos pulsando na etiqueta Pintura Mural.
Quero tamén aproveitar para agradecerlle a Pepa Roig todas as súas explicacións, fíxome ver a importancia deste patrimonio esquecido e a necesidade urxente de tomar medidas que freen o seu deterioro e a súa perda irreversible.



Xeral e detalles dos restos que se conservan das pinturas.
Sambreixo.
Monterroso.


jueves, 4 de febrero de 2010

Os hórreos pintados II















































































O emprego da pintura como protección da madeira dos hórreos, fixo que, na nosa comarca, se deran distintas variantes segundo que fora o dono do hórreo en cuestión. Os motivos xeométricos é sen dúbida unha das formas mais vistosas do emprego da pintura, pero existen moitas variantes.
Os exemplos que se mostran nas fotografías de hoxe reflicten unha parte gran variedade que existe e así temos:
  • Hórreo coa madeira pintada en distintas cores seguindo a verticalidade das táboas: O Vilar (Monterroso).
  • Hórreo pintado en cores alternantes empregando a travesa do medio e as columnas de pedra como divisor de espazos: Avieira, parroquia de Marzá (Palas de Rei).
  • Hórreo pintado en dúas cores empregando unha na metade superior e outra na inferior: Irixe, parroquia de Marzán (Monterroso).
  • Hórreo coa madeira pintada nunha soa cor, neste caso as cores empregadas soen ser o verde, negro ou marrón a pesares de que ó da fotografía sexa azul: Novelúa (Monterroso).
En resumo, a pintura protexe a madeira e despois cada un a emprega segundo o seu criterio estético e a propia necesidade de expresar a súa creatividade, así podemos chegar a categoría dos hórreos artísticos como é o caso do de Frádegas (Antas de Ulla), que a min, persoalmente, gústame.


martes, 2 de febrero de 2010

Os hórreos pintados I






























































































Cada vez son mais escasos os hórreos pintados que aínda conservan a antiga decoración xeométrica que tan común foi na nosa comarca.

Dende antigo, a madeira dos hórreos era pintada co fin de protexela das inclemencias do tempo, supoño que eses deseños só son produto do sentimento estético do dono do hórreo en cuestión. A práctica de pintalos era común e ademais lóxica.
A partires dos anos setenta, a moitos hórreos cambiouselles a súa madeira orixinal por un arrepiante ladrillo, esta aptitude é froito dese pragmatismo tan noso (o ladrillo dura mais ca madeira) e tan antiestético. É curioso, sen embargo, como a costume dos deseños continuou a facerse sobre o ladrillo. Na actualidade, predomina a estética de deixar a madeira a vista e polo tanto estanse a perder os debuxos.

Nestes días estiven a buscar exemplares deses hórreos antigos pintados, só atopei cinco, dous no concello de Antas de Ulla e tres no de Palas de Rei. Os que tedes nas fotografía corresponden ós situados no concello de Antas de Ulla en Castro de Amarante e San Martiño de Villapoupre (fotos 1 a 4), e o situado en Mosteiro de Devesa no concello de Palas de Rei, que como se pode apreciar, está a perder os debuxos.

Por último deixar constancia que aínda hai quen segue a facer os seus deseños, como é o caso dese hórreo pequeniño da última fotografía, que está en Ponte Campaña (Palas de Rei).


Detalles dos hórreos e os seus deseños.
Distintas aldeas dos concellos de Antas de Ulla e Palas de Rei


Atravesa o espello cara A Outra Ulloa